Kocie rytuały – jak rutyna wpływa na poczucie bezpieczeństwa pupila?

Jak koty podchodzą do planu dnia? Czy rutyna odgrywa w ich życiu istotną rolę? Jak reagują na zmiany – czy je akceptują, a może raczej ich unikają? A co, jeśli to właśnie zmiana wpływa na nie niekorzystnie? Jeśli chcesz się dowiedzieć, jak rutyna wpływa na codzienne funkcjonowanie kota domowego, zachęcamy do lektury.

Przyzwyczajenie drugą naturą kota?

Koty to zwierzęta, które w większości cenią sobie uporządkowany świat. Wynika to z prostego faktu: to, co powtarzalne, jest przewidywalne, a więc nie stanowi zagrożenia. Dlatego wiele kotów przywiązuje ogromną wagę do rytmu dnia i stałego schematu wydarzeń. Gdy ten znany i bezpieczny plan zostaje gwałtownie zmieniony, koci świat może dosłownie wywrócić się do góry nogami.
Wielu opiekunów kotów mogło zauważyć, jak istotny dla ich pupili jest ustalony rytm dnia i stałość domowych zwyczajów. Zmiany w codziennej organizacji życia, takie jak przejście na pracę zdalną, większa obecność domowników czy zmiana trybu pracy, często wpływają na zachowanie zwierząt. Dla kotów, które cenią sobie ciszę, samotność i powtarzalność, zakłócenie tych elementów może być źródłem stresu, prowadząc do zmian w zachowaniu.
Nie potrzeba dużych wydarzeń, aby kot odczuł skutki zaburzenia codziennej rutyny. Wystarczy, że opiekun zacznie pracę w systemie zmianowym lub zmieni swoje codzienne godziny obecności w domu. Takie zmiany mogą wpłynąć na dobowy rytm kota, który potrzebuje czasu, by przystosować się do nowych warunków.
Inną, bardzo częstą zmianą, z którą mruczek może mieć trudność, jest pojawienie się w domu nowego zwierzęcia, dziecka lub partnera. Zmienia się dotychczasowy sposób życia i spędzania czasu z opiekunem lub opiekunką, których do tej pory zwierzak miał na wyłączność. A tu nagle trzeba się dzielić – co dla wielu pupili jest trudne do zaakceptowania. Dlatego proces wzajemnej socjalizacji powinien przebiegać powoli, etapami, z poszanowaniem potrzeb kociego rezydenta, któremu w jednej chwili dosłownie grunt usuwa się spod łap.

Zmiana a objawy chorobowe i problemy behawioralne

Zaburzenie dotychczasowej rutyny może być dla niektórych zwierząt na tyle trudne, że w jego wyniku pojawiają się somatyczne objawy chorobowe. To skutek silnego, często przewlekłego stresu, który może działać niezwykle destrukcyjnie na organizm. Jednym z najczęstszych problemów zdrowotnych u kotów, mających podłoże stresowe, jest idiopatyczne zapalenie pęcherza moczowego (ang. FIC) – schorzenie bardzo bolesne, uciążliwe i trudne w leczeniu. Kluczowym elementem terapii jest wyeliminowanie czynnika stresowego oraz... przywrócenie rutyny. To doskonale pokazuje, jak istotną rolę odgrywa porządek w kocim życiu.
Do innych problemów, które mogą pojawić się w wyniku nagłego chaosu w otoczeniu kota, należą m.in.: wymioty, biegunki, nadmierne wylizywanie lub wydrapywanie sierści, rozwój zaburzeń kompulsywnych, a także zachowania takie jak oddawanie moczu i/lub kału poza kuwetą, wycofanie społeczne, brak chęci do zabawy, drażliwość, a w skrajnych przypadkach – agresja kontaktowa.

Jak zadbać o kocią rutynę?

Wbrew pozorom, nie jest to wcale trudne. Pierwszym krokiem, który powinien wykonać opiekun, jest dokładna analiza (a najlepiej także zapisanie) dobowego rytmu kota. Należy ustalić nie tylko co zwierzę robi o różnych porach dnia, ale również gdzie to robi. Chodzi m.in. o określenie ulubionych miejsc i godzin drzemek, czasu spożywania posiłków oraz okresów zwiększonej aktywności (np. rano, wieczorem lub po powrocie opiekuna z pracy). Wszystkie te informacje pomogą stworzyć odpowiedni plan budowania rutyny.
Drugim krokiem jest ustalenie preferencji kota związanych z aktywnością fizyczną oraz życiem społecznym. Krótko mówiąc – trzeba określić, co pupil lubi robić i kogo do tego potrzebuje. Czy niezbędny jest konkretny domownik lub zwierzak, czy może wystarczy dowolne towarzystwo? A może wręcz przeciwnie – kot preferuje samotną zabawę, a inne istoty postrzega jako rywali?
Efekty tych obserwacji wykorzystujemy w trzecim kroku – staramy się zsynchronizować nasz plan dnia z rytmem kota, tak aby znaleźć w nim stałe, powtarzające się elementy, wokół których można zbudować codzienne rytuały. Mogą to być na przykład:

• Stałe pory posiłków– kot w warunkach domowych powinien otrzymywać minimum cztery posiłki dziennie, składające się z mokrej, wysokomięsnej, zbilansowanej karmy.
• Krótkie sesje zabawy o określonych porach– już 5–10 minut dziennie wystarczy, by po kilku dniach wyrobić u zwierzęcia nawyk oczekiwania na wspólną zabawę. Ważne, aby przebiegała ona zgodnie z zasadami tzw. łańcucha łowieckiego, w spokojnym otoczeniu, w którym kot nie będzie musiał rywalizować z innymi zwierzętami.
• Stałe pory zabiegów pielęgnacyjnych– jeśli mruczek wymaga regularnego czesania, mycia zębów czy innych zabiegów, warto wprowadzić je jako przewidywalny rytuał, zakończony atrakcyjną nagrodą. Dzięki temu zwierzę łatwiej zniesie czynności, które niekoniecznie są dla niego przyjemne.
• Stałe pory pieszczot, czyli „randki we dwoje” – ten punkt jest szczególnie ważny w przypadku kotów silnie związanych emocjonalnie z opiekunem. Nawet kilka minut wspólnego leżenia na kanapie, głaskania czy drzemki może być dla nich cennym wyrazem więzi i miłości.

Czy w życiu kota nie ma miejsca na zmiany?

Oczywiście, że nie! Zmiany to naturalna część życia – także życia kota, który może je zaakceptować, a czasem wręcz się z nich ucieszyć. Niewielka zmiana, taka jak wprowadzenie do „obiegu” nowej zabawki, zaproponowanie zdrowej przekąski czy nowego smaku karmy dla kotów, a zwłaszcza... przyniesienie do domu kartonowego pudła, może spotkać się z entuzjastycznym przyjęciem. Ważne jednak, aby nowości pojawiały się w stabilnym środowisku i w ograniczonej liczbie – zgodnie z zasadą „co za dużo, to niezdrowo”. 
Jeśli kot jest szczególnie podatny na stres, a w jego życiu ma nastąpić przełomowe wydarzenie (np. przeprowadzka, długa podróż, remont połączony z wymianą mebli), warto wcześniej zadbać o jego komfort. Pomocna może być feromonoterapia oraz suplementacja wspierająca redukcję stresu i napięcia. W doborze odpowiednich preparatów, ich dawkowania i czasu stosowania najlepiej skonsultować się z lekarzem weterynarii lub behawiorystą. Specjalista podpowie także, jak doraźnie rozładowywać napięcie oraz w jaki sposób stopniowo wrócić do równowagi, odbudowując w kocim świecie upragniony spokój, czyli koci zen.

Autor: M. Biegańska-Hendryk